هفته نامه آیینه یزد

یادآوری نکاتی درباره نماز جمعه یزد و تهران

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پیشنهاد برگزاری نماز جمعه توسط مبارز نستوه آیت‌ا... طالقانی مفسر قرآن و ابوذر زمان ارائه گردید آن مجاهد عظیم‌الشان پس از سال‌ها تبعید و زندان و شکنجه در تاریخ نهم آبان ماه 1357 به اتفاق مبارزان و فقیهانی بزرگوار از جمله آیت‌ا... حسینعلی منتظری از زندان آزاد گردید. بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سخنور توانا و حکیم متقی آیت‌ا... طالقانی را به امامت جمعه تهران منصوب نمودند و در پنجم مرداد ماه 1358 برابر با سوم ماه رمضان‌المبارک سال 1399 هجری قمری اولین نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با حضور انبوه جمعیت که تکبیرگویان در دانشگاه تهران حضور یافته بودند برگزار گردید. در این شماره نظر خوانندگان آیینه به بخش‌هایی از سخنان مرحوم آیت‌ا... طالقانی خطیب نماز جمعه تهران جلب می‌گردد: «...نمازجمعه مظهر کاملی است از صف توحیدی ملت اسلام و در عین حال آگاهی، تنبه، هشیاری، افشا کردن دسایس دشمن و مطلع کردن همه مسلمانان به وظایف و مسئولیت‌هایی که لااقل در مدت یک هفته در پیش دارند. نماز جمعه، صف عبادت، صف حق‌پرستی، صف روابط قلوب و وجدان‌های بیدار خداپرستان و در عین حال صف نظام، صف جنگ، صف فرماندهی و فرمانبرداری. از این جهت برای امام جمعه شرایطی خاص قائلند که هم بتواند فرماندهی کند، هم بتواند آگاهی بدهد، و از حوادث کشورهای اسلامی،‌ جامعه مسلمین، دسیسه‌های زیر پرده، مسلمانان را آگاه کند... یکی از حیله‌های دشمن این است که یک مخالف را به صورت یک دشمن قوی درآورد، گاهی هم دشمنی را می‌سازد برای اینکه پشت این درگیری بین دو گروه بتواند دسایس خودش را انجام بدهد، این قدری که دشمن را بزرگ می‌کنند آنقدر بزرگ نیست،‌ ما نباید همه‌ی حس و شعور و فکر و ذهن‌مان را متوجه به این کنیم... ما باید بیش‌از اینکه به دشمن توجه کنیم خودمان را بسازیم. صف‌هایمان را منظم کنیم. خداوند به همه ما، به همه شما، توفیق عنایت کند و ما را در راهی که خیر و سعادت خودمان، مردم دنیا و مسلمانان دنیا و مستضعفین دنیا و به صلاح آینده ما است همه ما را هدایت کند... سرنوشت ما با مردم فلسطین جدا نیست. با دیگر مسلمان‌های مستضعف و تحت فشار عوامل استبداد داخل و استعمار قهار خارجی، هیچ جدا نیست. الان در همه صفوف عالم اسلام همین مسائلی که اینجا مطرح می‌شود، آنجا هم مطرح می‌شود...»(1)
امام خمینی(ره) به مناسبت‌هایی درباره اهمیت نماز جمعه و شرایط ائمه جمعه رهنمودها و توضیحاتی ارائه می‌نمودند که به فرازها و بخش‌هایی از آن اشاره می‌گردد: «...از عموم علمای عظیم‌الشأن و ائمه جمعه و جماعات تقاضا دارم که با دیده رحمت‏‎ ‎‏و عطوفت به جمهوری اسلامی و متصدیان امور نظاره کنند و با ارشاد و موعظه حسنه،‏‎ ‎‏خطاکاران را تربیت کنند و کجیها را راست فرمایند که این شیوه انبیای عظام و اولیای‏‎ ‎‏خداوند است. و تأثیر موعظه حسنه در نفوس بسیار زیادتر است از عیبجویی و بدگویی،‏‎ ‎‏و ممکن است قلم‌ها و زبان‌های عیبجو در بعضی از نفوس عصیان بیاورد و به جای اثر‏‎ ‎‏مثبت و نیکو اثر منفی و بد به جا گذارد و به جای اصلاح، موجب افساد شود...‏»(2)
«...اگر انسان خودش مهذب نباشد نمی‌تواند دیگران را تهذیب کند، حرف اثر‏‎ ‎‏ندارد. وقتی که آقایان خودشان را تهذیب کردند، خصوصاً، ائمه جمعه که سر و کارشان‏‎ ‎‏با توده‌های عظیم مردم است، ائمه جماعت هم هست، اما ائمه جمعه بیشتر الان مورد‏‎ توجه هستند، آنها باید ان‌شاءالله به مقام عالی تهذیب برسند و مردم را هم دعوت به این‏‎ ‎‏مطلب بکنند...»(3)
«...باید مردم را امر به تقوا کنید، امر به تقوا در‏‎ ‎‏خطبه اول واجب است و در خطبه دوم بنابر احتیاط واجب است. مسائل اخلاقی را به‏‎ ‎‏مردم بگویید و آنها را به داشتن اخلاق اسلامی ترغیب کنید. مطالب روز را برای مردم‏‎ ‎‏بگویید، آنچه در طول یک هفته در کشور اتفاق می‌افتد، آنها را برای مردم بگویید.‏‎ مردم را در صحنه حاضر نگه دارید که آنچه انقلاب و ایران را حفظ کرده حضور مردم در‏‎ ‎‏صحنه است...»(4)
مقام معظم رهبری در دیدار ائمه جمعه کشور آشنایی و توجه دائمی به مسائل روز و توطئه دشمن را برای خطیب جمعه ضروری دانستند و افزودند: «...امام جمعه باید با جوانان مرتبط، رفیق و شنونده حرف آنان باشد و شبهه‌های ذهنی جوانان را بزداید. و در این دیدار سه وظیفه کلیدی برای ائمه جمعه برشمردند که ناظر به امهات مسائل روز در فضای سیاسی، مذهبی و اجتماعی کشور است.
1-آگاهی به مسائل روز 2-ارتباط مستمر با جوانان 3-عدم غفلت از توطئه‌های دشمن. برآیند این سه مسئولیت مهم خطیبان جمعه که نمایندگان ولی فقیه در اقصی نقاط کشور هستند، در فضای کنونی موجب توزیع برکات ذکر کثیر در نتیجه استحکام ایمان در بین آحاد مردم و نهراسیدن از دشمن می‌گردد...»(5)
یزد از جمله معدود شهرهای ایران بود که قرن‌های متمادی نماز جمعه آن با حضور متدینان و مومنان دارالعباده با شکوه و عظمت برپا می‌شد و تا زمان انتصاب سومین شهید محراب آیت‌ا... شیخ محمد صدوقی به امامت جمعه یزد توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره)، مرحوم آیت‌ا... سید علی محمد شریعتی (مدرسی) از شاگردان مبرز آیت‌ا... العظمی بروجردی و فرزند آیت‌ا... سید محمد علی مدرسی و از نوادگان آیت‌ا... سید ابراهیم مدرسی و آیت‌ا... العظمی حاج میرسید علی مدرسی لب خندقی امامت جمعه شهرستان یزد در محل مسجد جامع کبیر یزد را تا اوائل سال 1358 عهده‌دار بود خاندان مدرسی که مورد احترام عامه مردم یزد می‌باشند حدود یکصد و بیست سال امامت جمعه یزد را به عهده داشتند.
مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی محمد وزیری بنیانگذار کتابخانه وزین و ارزشمند «وزیری یزد» و احیا‌کننده مسجد جامع کبیر یزد از صبح پنجشنبه تا قبل از ظهر جمعه هر کجا که منبر می‌رفتند با لحنی بسیار زیبا سوره شریفه «جمعه» را قرائت می‌کردند و از جمله می‌گفتند پیغمبر اکرم(ص) می‌فرماید: خدا برکت ندهد به کسی که سه هفته پشت سرهم بدون عذر شرعی در نماز جمعه حاضر نشود و با سخنانی متین و شیوا و اثرگذار و با خوش‌سلیقگی که از خصوصیات بارز آن خطیب توانمند بود مردم را به شرکت در نماز جمعه فرامی‌خواندند. روز جمعه که می‌شد علاوه بر مردم شهر از اطراف و بخش‌ها و محلات یزد مانند محمّدآباد، ملّاباشی، دهنو، مریم‌آباد، حسن‌آباد، خرمشاه، محمودآباد، ابرند آباد و بسیاری از محلات با پای پیاده و یا با دوچرخه و موتورسیکلت و... خود را به مسجد جامع کبیر شهر یزد می‌رساندند تا در نماز جمعه شرکت کنند به حدی که تمام مسجد پر از جمعیت و گاهی صف نماز جمعه به خیابان کشیده می‌شد. به گونه‌ای که مراتب همدلی و وحدت جامعه یزدی را نشان می‌داد عده‌ای از نمازگزاران وقتی وارد مسجد می‌شدند اول خدمت روحانی خوش‌نام و مردمی و ساده‌زیست مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالحسین عجمین (عرب و عجم) و شاگردانی که همراه وی بودند می‌رفتند و حمد و سوره می‌خواندند و اگر در قرائت اشتباهی داشتند اصلاح می‌کردند سپس در صف نماز می‌نشستند. بعد از نماز جمعه حجت‌الاسلام وزیری که از سال 1324 تعمیر مسجد جامع را شروع کرده بودند منبر می‌رفتند و مردم را موعظه و برای تعمیر مسجد از اهالی شهر کمک می‌خواستند. نمازگزاران هم با شوق و ذوق هریک به توان خویش از یک ریال تا چند ریال و بیشتر مساعدت و بعضی از خانم‌ها طلا و جواهرات خود را اهداء می‌کردند خلاصه اینکه بعد از چند سال به خواست پروردگار و به همت مردم خیر و دیندار و هیات حامیان مسجد جامع کبیر یزد این مسجد تعمیر و مرمت و به صورت آبرومندی ماندگار شد. بسیاری از مسافران و مقامات و گردشگران از بناهای تاریخی و قدیمی زیبای مسجد بازدید می‌کردند. مرحوم وزیری تصمیم به خرید یک دستگاه موتور برق گرفتند و بهای آن را سهمیه‌بندی کردند تا موتور برق هم نصب گردید آن‌گاه برای تهیه یک عدد ساعت بزرگ اقدام نمودند که به درخواست ایشان توسط آقای حاج محمد حسین کولار تفتی که مقیم هند بود ساعت هم خریداری و به یزد فرستاده شد و در سال 1342 جلو خیابان مسجد جامع کبیر نصب گردید که همه مردم از آن استفاده می‌نمایند. مردم یزد ده‌ها سال شاهد بودند علاوه بر استادکاران یزدی از شهرهایی نظیر کاشان و اصفهان و دیگر مناطق کشور هنرمندان و معماران زبردست و کاشی‌کارهای ماهر برای تعمیر مسجد جامع کبیر به این شهر می‌آمدند اما مرحوم حاج وزیری در خانه‌ای قدیمی نزدیک همان مسجد زندگی می‌کرد که حیاط و اتاق‌های آن مرمّت نشد و مخصوصاً سردر آن خانه سال‌ها به صورت مخروبه‌ای خودنمایی می‌کرد و آن مرحوم حاضر به تعمیر و بازسازی و تزئین آن نگردید. امام جمعه وقت هم که در خانه‌ای محقر و با اتاق‌های کاه‌گلی همانند بسیاری از طبقات متوسط و پایین جامعه زندگی می‌کرد هرهفته فرازهایی از خطبه‌های گهربار مولای متقیان امیر مومنان حضرت علی(ع) را قرائت و ترجمه و تفسیر می‌نمود و مردم را به تقوای الهی توصیه و دعوت می‌کرد و آنچه که خیر و صلاح دنیا و آخرت مردم بود تذکّر می‌داد و خود نیز عمل می‌کرد و مردم دارالعباده را از دروغ و تهمت برحذر می‌داشت و از عذاب آخرت می‌ترساند.
نکته آخر این‌که امام جمعه که خود و مردم را به پرهیزگاری و تقوی سفارش می‌نماید با رفتار و گفتارش ثابت می‌کند جایگاه با عظمت نماز جمعه مکانی برای عبادت، خشوع و خضوع در برابر پروردگار و تزکیه نفس می‌باشد، بنابراین درباره هر مقام و مسئولی در نظام جمهوری اسلامی ایران به دور از توهین و افترا اظهارنظر می‌کند، زبان افراد در بیان بی‌عدالتی و تبعیض می‌باشد از عملکرد مقامات منتسب به هر جناح و دسته سیاسی یکسان حمایت و یا انتقاد و اظهارنظر می‌نماید و بین تریبون نماز جمعه با میز محکمه و قضاوت تفاوت قائل است بنابراین در نماز جمعه برای کسانی که هنوز در دادگاه صالحی محکوم نشده‌اند حکم مجرمیت صادر نمی‌کند و از شهروندان می‌خواهد از هر صنف و انجمن و گروه و حزبی که هستند از قانون‌‌شکنان و برهم زنندگان نظم عمومی پشتیبانی نکنند و از همه مهم‌تر بعد از چند سال که به‌عنوان خطیب جمعه انجام وظیفه نمود بررسی می‌کند که آیا آمار استقبال‌‌کنندگان و شرکت‌کنندگان نماز جمعه به‌ویژه جوانان افزایش یافته است یا خیر؟

مدیرمسئول

پی نوشتها:
1- «طالقانی و تاریخ»، بهرام افراسیابی، سعید دهقان، صفحات 496 و 501 و 502
2- «صحیفه امام خمینی(ره)»، جلد 14، صفحه 217
3- همان، جلد 15، صفحه 505
4- همان، جلد 17، صفحه 453
5- پایگاه خبری صراط، 7/7/1389